Η πρώτη επαφή των αρχαιολόγων με το Βαθύ Λιμενάρι

Φ: Και κάποια στιγμή, πώς, ποιος μας είπε, αυτό δεν μπορώ να το θυμηθώ, πήγαμε στο Βαθύ Λιμενάρι. Και δεν πήγαμε περπατώντας, πήγαμε με… γιατί είχαμε το πλεούμενο.

Β: Είχατε κάποια πληροφορία από κάποιον δηλαδή, ότι υπάρχουν αρχαία στο Βαθύ Λιμενάρι;

Φ: Ναι, δεν μπορώ να θυμηθώ όμως πώς. Τώρα, ο Ρος το λέει ότι πήγε κατά κει; Εμείς πήγαμε, μας είπε; Δεν μπορώ να θυμηθώ. Και πάμε στο Βαθύ Λιμενάρι, βγαίνουμε επάνω, περπατάμε ως τη μύτη, όπου έκπληκτοι αρχίζουμε και βλέπουμε αρχαία! Φαινότανε τ` αρχαία. […] Ήταν επάνω. Εκεί υπάρχει κι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα στο Βαθύ Λιμενάρι, έχει πολύ ενδιαφέρον δηλαδή, είναι απ` τους μοναδικούς οικισμούς στο Αιγαίο, αν αξιωθώ κιόλα και το δημοσιεύσω, ανεξάρτητα από την πολύ σπουδαία κεραμική που μας έδωσε -και είναι σπουδαία γιατί στο Αιγαίο και γενικότερα στην Ελλάδα οικισμοί δε βρίσκονται. Διότι είναι πάρα πολλά τα νεκροταφεία, ψάχνουν τα νεκροταφεία, παντού υπάρχει αρχαιοκαπηλία, οπότε οι αρχαιολόγοι ψάχνουμε πιο πολύ νεκροταφεία για να σώσουμε τ` αρχαία, κι είναι πολύ λιγότεροι οικισμοί. Και οικισμοί κιόλας αυτής της εποχής, γεωμετρικής εποχής, δεν υπάρχουν […] και περιτειχισμένο κιόλα. Υπάρχει ένα, έχει βρεθεί στη Χίο στο Εμπορειό, πάλι σε ένα ακρωτήρι, και δεν έχουμε άλλο γεωμετρικής εποχής στο Αιγαίο, δεν υπάρχουν άλλα. Λοιπόν πάμε, πάμε και βλέπουμε… ήταν αυτοί οι δύο οι εργάτες οι Ναξώτες που σας είπα, οι Χωραΐτες, πάρα πολύ καλοί, ιδίως ο ένας ο Πέτρος έπιανε το μάτι του πάρα πολύ, λέει «Τρεχάτε, τρεχάτε εδώ, να δείτε, έχουμε αγγεία!» και μέσα σε στρώματα από στάχτες. Βέβαια είχε βρεθεί ένα πολύ μεγάλος λάκκος προς την ανατολική πλευρά, με στάχτες, το οποίο είναι μεγάλο πρόβλημα τι είναι αυτό το πράγμα. Τότε δεν ξέραμε και καλά-καλά δηλαδή κιόλα, άσχετο τώρα που βρέθηκαν άλλα πράματα και μπορεί να σκεφτεί κανένας γι` αυτό, εγώ θέλω να πάω να μείνω μια-δυο μέρες να μελετήσουμε τον χώρο και με άλλους συναδέλφους, ιδίως αρχιτέκτονες, γιατί δεν έχει πάει αρχιτέκτονας εκεί, παρά μόνο που πήραμε μια φορά πριν 7-8 χρόνια να επιβεβαιώσουμε αν είναι σωστή η τοπογράφηση αυτή. Όπου λέει ο Πέτρος, «Τρέξτε, ελάτε, βγάζουμε αρχαία!» Αρχίσαμε λοιπόν να βγάζουμε αρχαία, η ώρα ήτανε κατά τις δυόμισι-τρεις […] και βγάζουμε κομμάτι κι ένα από αυτά τα αγγεία τα πολύ ωραία που σας έδειξα τα μεγάλα, είναι από αυτή την πρώτη χρονιά, πριν απ` την ανασκαφή δηλαδή. Βγαίνουν κομμάτια, κοιτάμε, εμείς νομίζαμε ως συνήθως, προϊστορικά βρίσκαμε. Βρε δεν είναι προϊστορικά, βρε τι είναι αυτά, τα καθαρίζαμε έτσι, προϊστορικά δεν είναι. Πω,πω, τι `ναι αυτό το πράμα! Εντωμεταξύ ένα μεγάλο νεκροταφείο που έχω βρει εγώ στη Νάξο πολύ σπουδαίο, δεν είχε βρεθεί. Ήταν ακόμα πριν αυτό. […] Θέλω να πω, ήτανε πρωτοφανή πράγματα αυτά που βλέπαμε τότε. Βρε γεωμετρικά, κι από μεγάλα αγγεία…

Θυμάμαι που είπανε, αυτά τώρα θα είναι για μας και τα παιδιά μας, θα τα θυμόμαστε

Η συγκίνηση των αρχαιολόγων

Φ: Όλη, όλη η περιοχή, ήταν το θέμα ότι γινόταν ανασκαφή εκεί. Δηλαδή και δεν εννοώ μόνο τη Δονούσα, εννοώ και τα γύρω νησιά, μετείχαν όλοι. Οι δε άνθρωποι, στο τέλος που τους έβγαλε λόγο ο Τσάκος και τους είπε «Ξέρετε, είναι σπουδαίο…» […] Οι άνθρωποι ήτανε πάρα πολύ ενθουσιασμένοι ότι μετείχαν σε κάτι τέτοιο, και θυμάμαι που είπανε, «Αυτά τώρα θα είναι για μας και τα παιδιά μας, θα τα θυμόμαστε…» Πώς είπανε; Όχι σαν παραμύθι… Είπανε κάτι που μας είχε συγκινήσει πολύ. […] Έλεγαν παράδοση […], κάτι σαν παραμύθι και παράδοση και όλο αυτό. «Θα το θυμόμαστε εμείς και τα παιδιά μας αυτό το πράγμα.»