«Αυτοί που ήρθαν και ψηφίσανε τρώνε άσπρο ψωμί»

© Φωτό: Δέσποινα Σπύρου
Η περίοδος της δικτατορίας. Το δημοψήφισμα της χούντας
Λάρα: Στη δικτατορία εδώ πέρα πάλι δεν πολυεπηρεάστηκε το νησί;
Δημ: […] Εντάξει είμασταν Αθήνα τότε αλλά…[…] Εντάξει εδώ έφτασε, ήταν ένας κοινοτάρχης ο οποίος ήταν αυτός ο θείος μου τότες, ένας άλλος θείος πάλι αδερφός του πατέρα. Σόι το βασίλειο ας το πούμε (γέλια). Μετά τον πρώτο κοινοτάρχη που `ταν πάλι αδερφός του πατέρα μου, χρηματίσανε ένας, δύο, τρεις. Και μετά ανάλαβε ο άλλος, ο τελευταίος αδερφός του πατέρα μου ο πιο μικρός, ο οποίος ζει ακόμα.
Κατ: Ο θείος ο Κώστας;
Δημ: O οποίος ζει ακόμα. Τον έπιασε η χούντα μετά και έμεινε όλα τα εφτά χρόνια, δηλαδή συνέχεια. Τον κρατήσανε, δεν τον αλλάξανε ναι, ήταν δικός τους φαίνεται, ήταν δεξιός τέλος πάντων. Τον κρατήσανε εν πάσει περιπτώσει κι έμεινε μέχρι τέλος. […] Συγκεκριμένα ήταν ένας ενωματάρχης βέβαια, γιατί εδώ δεν υπήρχε αστυνομία, από το Κουφονήσι, ερχόταν απάνω, ήταν ένα καθήκι, ε και έκανε ελέγχους.
Λάρα: Τι είδους; Αν υπάρχει…
Δημ: Ε ναι, ναι, αν υπάρχουν κουμμουνιστές, αν υπάρχουν αυτά ας πούμε, αλλά εντάξει, εδώ το νησί ήτανε φιλήσυχο, δεν υπήρχε, ας πούμε, τέτοιο πράγμα, τα νησιά εδώ πέρα δεν είχανε. Ακόμα δηλαδή, αν μες στην οικογένεια ύπηρχε κάποιος δεξιός κι ο άλλος ήτανε κεντρώος, θεωρούτανε στίγμα. Κεντρώοι, εδώ τότες ήταν η Ένωση Κέντρου και η δεξιά και πιο μπροστά ήταν οι βασιλικοί και οι βενιζελικοί.
Κατ: Μετά έγινε η ΕΡΕ και η Ένωση Κέντρου.
Δημ: Λοιπό`, μες στις οικογένειες λοιπό` τώρα, ο παππούς μου, ας πούμε, αυτός ο δάσκαλος, ήτανε βενιζελικός. Ο πατέρας μου, ο γαμπρός του δηλαδή του παππού, ήτανε βασιλικός. Εντάξει, δεν είχαν όμως διαμάχη. Δεν είχαν διαμάχη, δεν ήπιανε φανατισμός, να τσακώνονται και να κάνουν και να δείξουνε. Αλλά θυμάμαι για την δικτατορία, όπως είπατε, γιατί εγώ από το `61 που ψήφισα, ήμουνα στην αεροπορία στο Παλαιό Φάληρο, τότες που λέγαν ότι ψηφίσαν και τα δέντρα, αν το `χετε ακούσει… Ε, εγώ δεν το κατάλαβα αυτό. Γιατί πηγαίναμε, ας πούμε, θυμάμαι, πηγαίναμε μαζί με πολίτες και ψηφίζαμε. Δέκα στρατιώτες, δέκα πολίτες. […]. Επίσης στο πρώτο δημοψήφισμα που `χε κάνει η χούντα, είχα ψηφίσει εδώ. Και μάλιστα βρεθήκανε κάποια ΟΧΙ εδώ. Ήταν ο μπάρμπας μου τότες σ` αυτά. «Ήρθατ` εσείς, εσείς οι Αθηναίοι, θα μας κάνετε ρεζίλι, θα μας κλείσετε το νησί, θα μας το καταστρέψετε, θα `ρθει αστυνόμος τώρ` απάνω, θα κάνει και θα κάνει, έχει να κάνει!» Ο μπάρμπας μου λοιπόν, ήταν κι αυτός φανατικός. Ποιος να ξεμυτίσει να πει ότι ηψήφισε, «εγώ είμαι». Δεν ήμουνα μόνο εγώ, ήτανε κι άλλοι. Πράγματι ήρθ` ο αστυνόμος απάνω μετά και του `βαλε χέρι του μπάρμπα.[…] Μάλιστα κάποιος έλεγε, ένας γέρος ο Σκοπελίτης, ο Ηλίας εκεί πέρα, «Αυτοί που ήρθαν και ψηφίσανε τρώνε άσπρο ψωμί.»
Κατ: Δηλαδή από Αθήνα.
Δημ: Από Αθήνα δηλαδή. Εδώ ητρώγαν το μαύρο ψωμί, ας πούμε, στη Δονούσα.
Λάρα: Δηλαδή σαν πόσοι είχαν έρθει από Αθήνα, για να ψηφίσουνε;
Δημ: Ε, δεν είχαν έρθει και πολλοί, αλλά αυτοί οι πέντε-έξι ας πούμε, πόσοι είμαστε, ε, φανήκανε. Τώρα ύπηρχε και κάποιοι από εδώ κατά λάθος, υπήρχαν κι από δω πέρα, δεν μπορούμε να πούμε, αλλά διευκολυνθήκανε…
Ηλίας: ΟΧΙ είχατε ψηφίσει εσείς ή ΝΑΙ;
Δημ: ΟΧΙ. Ε, διευκολυνθήκανε, ας πούμε, κι αυτοί που `ταν εδώ πέρα μέσω με μας, ε και πέσαν κάποιοι ψήφοι παραπάνω, κάποια ΟΧΙ παραπάνω. Ε και ήρθε ο αστυνόμος και του `κανε φασαρία του μπάρμπα. Ε κι ο μπάρμπας τα `βαλε με τον κόσμο. Σου λέει, «Ήρθατε εσείς οι Αθηναίοι, να μας καταστρέψετε το νησί.»
Κανόνες ποτίσματος στα περιβόλια. Η δίκη στην πηγή. Ιστορίες για νεράιδες στη βρύση.
Η ζωή και οι δουλειές στη Μεσαριά. Ζευγάρισμα χωραφιών και μελίσσια.
Η παρασκευή του τυριού. Το κρίθινο ψωμί